GGD: Die toenemende hitte doet ook iets met je gezondheid

‘Hittestress’ is een woord dat je de afgelopen steeds vaker voorbij hoort komen. Het zegt dat we stress krijgen van de hitte. Vooral in de bebouwde kom waar al die stenen van huizen en bestrating als een soort van oven gaan werken waardoor het in de stad wel vijf graden warmer kan worden dan op het platteland. Jan van Ginkel van GGD IJsselland en Twente staat in onderstaand artikel stil bij de hittestress.

Door Jan van Ginkel

Zonnig weer is fijn. Je wordt er vrolijker van en kan lekker naar buiten en meer bewegen. Dat is gezond. Het kan ook te warm worden, bijvoorbeeld tijdens een hittegolf als de temperatuur meerdere dagen achtereen boven de 27 graden komt. Dan krijgen we last van de hitte.

Door de klimaatverandering komen perioden met extreme hitte vaker voor. Diezelfde klimaatverandering dwingt ons ook om energie te besparen door onder andere onze woningen extra te isoleren. Daardoor is het binnenshuis sneller (te) warm dan we voorheen gewend waren. Door de zonnestralen die door de ramen naar binnenvallen, warmt het huis op terwijl de isolatie er voor zorgt dat de warmte langer binnen blijft.

 Het onderstaande stukje geeft inzicht in de volgende vragen:

• Hoe reageert je lichaam op hitte?
• •  Algemeen
  • Kwetsbare groepen
  • Medicijngebruik
• Hoe beperk je de hitte?
  • In huis
  • In de tuin
• Wat kun je nog meer doen?

Wat doet hitte met je lichaam?

De inwendige temperatuur van het lichaam is 37 ˚C. Wordt het warmer, dan ga je transpireren waardoor je lichaam koelt. Ook worden de bloedvaten in de huid wijder en pompt het hart meer bloed rond zodat warmte wordt afgegeven via de huid aan de lucht. Het hart moet dus harder werken. De effecten van hitte variëren van afname van de concentratie, prikkelbaarheid, slapeloosheid en vermoeidheid, vochtophoping in de enkels tot verwardheid en verlies van bewustzijn door extreme uitdroging. Ook treedt voortijdige sterfte op bij met name mensen van 75 jaar en ouder. De doodsoorzaak betreft vooral hart- en vaatziekten en luchtwegaandoeningen. Ook is overgewicht een risicofactor.

Sommige medicijnen kunnen de temperatuurregulatie van het lichaam nadelig beïnvloeden zoals medicijnen voor het hart, hoge bloeddruk, angina pectoris (pijn op de borst), ziekte van Parkinson, depressie en psychose. Zo kunnen plaspillen (diuretica) er voor zorgen dat te veel zouten en vocht het lichaam verlaten waardoor men kan uitdrogen en te weinig zweet. Ook laxeermiddelen zorgen voor meer vochtverlies.

Naast ouderen en chronisch zieken lopen ook jonge kinderen risico door uitdroging en oververhitting als verzorgers niet goed opletten op signalen als hoofdpijn, duizeligheid, bleek zien e.d.

Hoe beperk je de hitte?

In huis:

1. Doe de zonwering naar beneden zodra de zon op de ramen gaat schijnen. Houd de ramen dicht als het buiten warmer is dan binnen! We hebben vaak de neiging om ramen open te zetten als het mooi weer is, maar dan haal je ook de warmte binnen. Als je behoefte hebt aan een luchtstroom, kies dan voor een tafelventilator.
2. Zorg wel altijd voor voldoende ventilatie (frisse buitenlucht) door tenminste de ventilatieroosters open te houden.
3. Houd de zon buiten. Zorg voor voldoende zonwering aan de buitenzijde van de woning, vooral bij ramen op het zuiden en westen. Zonwering aan de binnenzijde is veel minder effectief (de hitte is dan immers al in huis). Het fijnste is om zonneschermen te gebruiken die ook de muren van schaduw voorzien. Zo blijft de ruit dan nog een tijd in de schaduw als de zon al wat lager staat en blijven de muren ook wat koeler. Gebruik geen screens die ook het ventilatierooster afdekt. Je moet wel kunnen blijven ventileren.
4. Koel de woning bij voorkeur in de na-nacht/vroege ochtend (tussen 4 en 5 u wordt de laagste temperatuur bereikt) met de afgekoelde buitenlucht door ramen tegen elkaar open te zetten (spuien). Het beste werkt het als aan de koele zijde (noord en oost) een raam of groot ventilatierooster open staat en de lucht dan via het trapgat naar de zolder kan en daar via een raam naar buiten. Het huis werkt dan als een schoorsteen waardoor een forse luchtstroom ontstaat. Dit heet zomernacht ventilatie. Er bestaan systemen waarmee dit inbraakveilig kan (zie bijvoorbeeld Duco GrillNightVent of vergelijkbaar van een ander merk).
5. Als zomernachtventilatie niet kan, gebruik dan eventueel een airco. Het beste zijn de zogenaamde split-units. Daarbij hangt een deel van het apparaat aan de buitenzijde van de woning. Daardoor is er binnen minder lawaai en blijft de warmte van de koelunit ook buiten. Bij een zogenaamde mobiele airco moet de warmte die de airco zelf produceert naar buiten worden afgevoerd door een slang uit het raam te hangen. Helaas komt door het openstaande raam de hitte dan (deels) weer binnen (een vorm van dweilen met de kraan open).
6. Hele moderne, energiezuinige woningen hebben vaak zogenaamde lage temperatuurverwarming, zoals vloer- of wandverwarming. Als deze is aangesloten op een warmtepomp kan hiermee ook gekoeld worden. Dat is ook een goede oplossing. Let daarbij wel op dat er een goede tempartuurregeling op het systeem aanwezig is zodanig dat condensatie op de vloer wordt voorkomen. Anders bestaat de kans dat de vloerbedekking na de zomervakantie beschimmeld is.

In tuin:

1. Maak de tuin minder heet door tegels te vervangen door planten. Planten verdampen water waardoor het veel koeler blijft dan een betegelde binnenplaats.
2. Creëer schaduw: plant een boom en/of maak een pergola. In kleine stadstuinen passen natuurlijk geen grote bomen, maar kleine zoals krentenboompje, lijsterbes of Chinese kornoelje zijn vaak wel mogelijk. Met de schaduw van een pergola langs de gevel kun je de woning in de zomer ook een stuk koeler houden.
3. Kies bij voorkeur beplanting waar hooikoorts patiënten minder last van hebben. Kies daarom planten waarvan het stuifmeel vooral door insecten wordt verspreid en die bijvoorbeeld aantrekkelijk zijn voor vlinders en bijen. Kies ook planten waarvan de vruchten (bessen) weinig giftig zijn (denk aan de kinderen). De genoemde boompjes voldoen hieraan. Kijk voor meer info in een goed plantenboek.

Opmerking. Ga je regenwater van het dak in je tuin infiltreren, bedenk dat dat op het dak vaak loodslabben worden gebruikt, bijvoorbeeld bij de aansluiting van de schoorsteen of dakkapel op het dak. Op de lange duur loogt dat lood uit en kan dan zorgen voor een verhoogde loodconcentratie in de bodem op de plek waar het regenwater infiltreert. Spelende kinderen kunnen dat lood via hand-mond gedrag in hun lichaam krijgen. Dat is slecht voor de ontwikkeling van het zenuwstelsel (IQ). Dit geldt voor kinderen tot 7 jaar.  Je kunt dit voorkomen door de loodslabben van een verflaag te voorzien of te vervangen door een variant van kunststof met aluminimum wapening.

Wat kun je nog meer doen?

Pas je gedrag aan:

1. Drink voldoende (2 liter per dag)
2. Draag luchtige kleding
3. Zoek verkoeling (schaduw)
4. Let op jonge kinderen en ouderen die van je zorg afhankelijk zijn
5. Indien van toepassing: overleg met de apotheek of huisarts over aanpassing van de medicatie
6. Pas je lichamelijke activiteiten aan (sporten op het heetst van de dag (ongeveer 16:00u) is niet verstandig)
7. Eet regelmatig als het warm is. In groenten en fruit zit veel vocht, vitamines en mineralen (zouten)
8. Bedenk dat voedsel snel bederft als het warm is. Zorg voor de nodige hygiëne. Dat voorkomt diarree waardoor weer veel vocht wordt verloren.

Voor meer informatie zie: ggdleefomgeving en thuisarts.nl.